رضا سلیقه زاده، وحید یاوری، سید محمد موسوی، محمد ذاکری
گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی دریا، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
چکیده
در این تحقیق اثر سطوح مختلف مکمل تغذیه ای اسپیرولینا بر برخی از فاکتورهای ایمنی ماهی بنی انگشت قد Mesopotamichthys sharpeyi به مدت 8 هفته مورد مطالعه قرار گرفت. پودر جلبک اسپیرولینا در سطوح 0، 2/5، 5، 7/5 و 10 درصد به جیره غذایی پایه افزوده شد. غذادهی ماهیان آزمایشی طی دوره آزمایش در حد سیری و 2 بار در روز انجام گردید. نتایج آزمایش نشان داد که میزان کمپلمان های c3 و c4 و لیزوزیم در ماهیان بنی که با جیره غذایی حاوی 10 درصد اسپیرولینا تغذیه
شده بودند نسبت به گروه کنترل از میزان بالاتری برخودار بودند. میزان c3 و c4 و فعالیت لیزوزیم در تیمار 10% بیشتر از سایر تیمارها بود، و اختلاف معنی داری با گروه کنترل نشان داد (P<0/05). بر اساس نتایج این تحقیق، مکمل تغذیه ای اسپیرولینا در سطح 10 درصد باعث افزایش شاخص های ایمنی کمپلمان ها و لیزوزیم در ماهی بنی می شود.
کلمات کلیدی: کمپلمان، لیزوزیم، Spirulina platensis
مقدمه
معمولاً آبزیان به منظور افزایش تولید در واحد سطح، در محیط های محصور مانند استخر و قفس با تراکم بالا پرورش می یابند؛ این تراکم بیش از حد باعث بروز اثرات منفی بر سلامت آبزی نظیر افزایش حساسیت نسبت به بیماری ها می گردد (1999،Sakai). اخیراً استفاده از محرک های ایمنی در پرورش آبزیان جهت تقویت سیستم ایمنی غیراختصاصی و ایجاد مقاومت در مقابل بیماری ها رایج شده است و به عنوان یک جایگزین مناسب برای آنتی بیوتیک ها معرفی شده اند (علیشاهی و همکاران،
1391). برخی مطالعات نشان داده است که استفاده از جلبک های خشک شده به عنوان محرک ایمنی در صنعت آبزی پروری باعث بهبود پاسخ های فیزیولوژیک نسبت به استرس و بیماری می شود (Jaime-Ceballos et al، 2005 ).
جلبک های خشک شده به عنوان مکمل غذایی در آبزی پروری باعث افزایش رشد،کارایی غذا و کیفیت بیوشیمیایی لاشه در آبزیان مختلف می شوند .(Jaime-Ceballos et al, 2005). یکی از جلبک های سبز-آبی اسپیرولینا می باشد که حاوی مقدار زیادی پروتئین، اسیدهای چرب ضروری(گاما-لینولنیک اسید)، پلی ساکاریدها، فیکوبیلی پروتئین ها، بتاکارتنوئید، ویتامین ها و مواد معدنی می باشد (Peiretti and Meineri, 2008). جلبک Spirulina platensis از جلبک های سبز-آبی بوده که در محیط های مختلف به ویژه آبهای شور و لب شور یافت می شود. (Hu, 2004 )این جلبک به دلیل دارا بودن مقادیر بالای پروتئین، ویتامین، مواد معدنی، آمینواسیدهای ضروری، اسیدهای چرب و رنگدانه های آنتی اکسیدانی نظیر بتاکاروتن و به دلیل عدم وجود سلولز در ترکیب ساختاری خود و مقدار پایین اسید نوکلئیک به راحتی مورد هضم و جذب در بدن قرار می گیرد. همچنین در این گونه به دلیل وجود فیکوسیانین، ویتامین 12B، توکوفرول ها، افزایش هضم چربی ها و جلوگیری از اکسیداسیون چربی ها گزارش شده است(Oh et al., 2011). از این رو جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس به عنوان یک پروبیوتیک و تقویت کننده سیستم ایمنی در ماهی مطرح است. (James et al، 2009).
امروزه اسپیرولینا به صورت گسترده در صنعت آبزی پروری به عنوان محرک ایمنی استفاده می شود و در تحقیقات اخیر، اثرات Spirulina platensis
به عنوان محرک ایمنی و تقویت کننده سیستم ایمنی در آبزیان مختلف گزارش شده است( 2004; Abdel-Tawwab et al., 2008; Watanuki et al., 2006; Promya and Chitmanat, 2011; Phromkunthong and
Pipattanawattanakul, 2005)
ایمنی در ماهیان همانند سایر مهره داران به دو صورت اختصاصی و غیراختصاصی تظاهر می یابد. سیستم ایمنی غیراختصاصی از دو بخش ایمنی سلولی و هومورال تشکیل می شود، که لیزوزیم و کمپلمان ها جزو مولکول های دفاعی هومورال سیستم ایمنی غیراختصاصی می باشند. لیزوزیم در بسیاری از مهره داران وجود دارد و یکی از فاکتورهای دفاعی در برابر عوامل بیماری زا است .(1996, Iwama and Nakanishi). لیزوزیم توسط گلبول های سفید منتشر می شود و در ترشحات موکوسی، آبشش ها، بافت های کلیه، طحال، دستگاه گوارش و سرم خون یافت می شود. لیزوزیم بر روی اجزای پپتیدو گلیکانی دیواره سلولی
میکروارگانیزم ها اثر می گذارد. در حالی که برخی از باکتری ها مستقیما توسط لیزوزیم لیز می شوند. در اکثر موارد غشای خارجی دیواره سلولی باکتری باید توسط کمپلمان پاره شده تا لیزوزیم به راه ورود دسترسی یابد (سلطانی، 1387). کمپلمان ها از مهمترین فاکتورهای دفاعی هستند که از حدود 35 پروتئین محلول در پلاسما تشکیل شده اند و نقش کلیدی در ایمنی ذاتی و اکتسابی دارند (Boshra and Sunyer, 2006). سیستم کمپلمان به وسیله دو مسیر مختلف اما همگرا فعال می شود که شامل مسیر وابسته به ایمنوگلوبین یا مسیر کلاسیک، مستقل از ایمنوگلوبین یا مسیر فرعی است. روش کلاسیک زمانی که سلول های هدف با آنتی بادی پوشیده می شوند فعال شده و غشای سلول هدف را از بین می برد. روش آلترناتیو توسط عوامل خصوصی مثل سموم باکتریایی، پلی ساکارید، زیموژن و غیره فعال می شود. بسیاری از محرک های ایمنی باعث افزایش فعالیت کمپلمان در سرم ماهیان می شوند (Montero et al, 1999). ماهی بنی با نام علمی Mesopotamichthys sharpeyi (Günther،1874) از خانواده کپورماهیان و از جنس Barbinae می باشد. ماهی بنی جزو ماهیان تجاری تالاب های خوزستان می باشد که به دلیل رشد نسبتاً مناسب، تحمل شرایط نامساعد محیطی با مقاومت بالا در آب های راکد و گرم با میزان اکسیژن کم و همچنین ارزش اقتصادی بالا برای پرورش در بین ماهیان بومی از اهمیت زیادی برخوردار است (بساک کاهکش و همکاران، 1389). ماهی بنی در بین ساکنین جنوب و جنوب غربی استان خوزستان از محبوبیت خاصی برخوردار است و به عنوان یکی از منابع مهم تأمین پروتئین مورد نیاز اهالی این مناطق محسوب می شود (محمدیان و همکاران، 1388). این گونه در مناطق محدودی از دنیا پراکنش دارد، زیستگاه اصلی آن در استان خوزستان تالاب هورالعظیم و تالاب شادگان می باشد (بساک کاهکش و همکاران، 1382). استقبال تولیدکنندگان جهت پرورش، افزایش تقاضای مصرف کنندگان، کاهش میزان صید از آبهای داخلی و نیاز به بازسازی ذخائر، ضرورت تولید این ماهی از طریق آبزی پروری را نسبت به گذشته به طور چشم گیری افزایش داده است (محمدیان و همکاران، 1388). این تحقیق نیز با هدف بررسی اثر سطوح مختلف مکمل تغذیه ای اسپیرولینا بر روی برخی از پارامترهای سیستم ایمنی غیراختصاصی شامل کمپلمان ها و میزان فعالیت لیزوزیم ماهی بنی انگشت قد انجام گرفت.
