جواد پیمانی 1، احمد قرایی 2، مصطفی غفاری 3، علی طاهری 4
1- دانش آموخته کارشناسی ارشد شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
2- دانشیار شیلات، دانشکده منابع طبیعی و پژوهشکده تالاب بین المللی هامون، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
3- دانشیار بهداشت و بیماری های آبزیان، گروه شیلات، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران.
4- استادیار فرآوری محصولات شیلاتی، مرکز تحقیقات علوم زیستی دریای
عمان، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران.
چکیده
زمینه و هدف: با توجه به افزایش روزافزون سویه های مقاوم به دارو در میان انواع میکروارگانیسم ها، یافتن ترکیبات ضدمیکروبی و ضدقارچی از مواد طبیعی که قطعاً اثرات جانبی کمتری دارد، از دیرباز مورد توجه محققین بوده است، لذا این مطالعه با هدف بررسی اثر ضدمیکروبی و ضدقارچی عصاره اتانولی جلبک قرمز (Gracilaria arcuata) ازسواحل چابهار انجام شد.
روش بررسی: پس از نمونه برداری عصاره اتانولی جلبک قرمز گراسیلاریا آرکوآتا، خاصیت ضدمیکروبی و ضد قارچی آن بر روی 5 سویه باکتری ،Vibrio cholera ،Proteus vulgari، Listeria monocytogene ،Staphylococcus aureus ،Escherchia coli و یک گونه قارچ Aspergillus flavus مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن با آنتی بیوتیک های استاندارد مقایسه گردید. جهت مقایسه بین گروه ها از روش آزمون تی مستقل آنالیز واریانس یک طرفه و برای بررسی اختلاف بین میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد.
یافته ها: باکتری V.cholera بیشترین حساسیت را با قطر هاله عدم رشد 11/25± 35 نسبت به جلبک قرمز دریایی از خود نشان داد، به طوری که نسبت به آنتی بیوتیک تجاری نئومایسین، اختلاف آماری معنی داری داشت (p<0/05). باکتری E. coli نیز بیشترین مقاومت را نسبت به عصاره اتانولی جلبک این آزمون از خود نشان داد.
نتیجه گیری: طبق نتایج این مطالعه، جلبک قرمز (Gracilaria arcuata) از سواحل چابهار دارای خواص ضدباکتریایی و ضد قارچی بالایی است.
کلید واژه: ضدباکتریایی؛ ضدقارچی؛ عصاره؛ چابهار، ایران. ؛Gracilaria arcuata
مقدمه: مصرف روزافزون داروهای شیمیایی باعث ایجاد خودایمنی و عوارض جانبی دیگر می شود که از خود بیماری خطرناک تر است. امروزه، به دلیل تغییر فرم مقاومتی باکتری ها و مقاوم شدن آنها به آنتی بیوتیک های معمول، گرایش به جایگزینی آنها با آنتی بیوتیک های نوین وجود دارد. جلبک ها منبعی از ترکیبات مفید و فعال زیستی هستند و تاکنون ترکیبات زیستی متعدد و با گستره کاربردی متنوعی همچون اثرات آنتی بیوتیکی،
ضدویروسی، ضدقارچی و ضدسرطانی از جلبک های پرسلولی شناسایی و مشتق شده اند که بسیاری از متابولیت های اولیه و ثانویه
این جانداران می توانند به مواد فعال مورد علاقه صنایع دارویی تبدیل شوند.
تنوع جلبک ها به عنوان بخش مهمی از فلور سواحل جزر و مدی اقیانوس ها، دریاها و تولیدکنندگان اولیه اکوسیستم های دریایی، تابع عوامل جغرافیایی و اقلیمی حاکم بر آن مناطق می باشد. در مطالعه ای گزارش شده است میزان تولیدات اولیه در بسترهای مرجانی و جلبکی می تواند از میزان تولیدات اولیه در جنگل های پرباران مناطق حاره ای بیشتر باشد. این منبع پرارزش بیولوژیکی دارای کاربردهای گوناگونی است که استفاده از جلبک ها به عنوان غذا و دارو بیش از سایر جنبه ها، نظر انسان را
به خود جلب کرده است. جلبک های دریایی حاوی مقادیر بالایی ویتامین، مواد معدنی، پروتئین، کاروتنوئید، فیبر و اسیدهای چرب ضروری هستند و کاربرد غذایی دارند. جلبک ها علاوه بر غذا می توانند کاربرد صنعتی، آرایشی و پزشکی نیز داشته باشند. جلبک ها به واسطه داشتن پلی ساکاریدهای ارزشمندی مانند (آگار، کاراژینان و آلژینات) دارای ارزش و اهمیت اقتصادی زیادی هستند. همچنین جلبک ها در سه گروه اصلی سبز، قرمز و قهوه ای طبقه بندی می شوند. جلبک قرمز، به ویژه جنس
گراسیلاریا از منابع اصلی استخراج آگار محسوب شده، که به واسطه رشد سریع و داشتن خاصیت ژل زیاد بیش از سایر آگاروفیت ها مورد توجه می باشد. همچنین اکثر اعضای جنس گراسیلاریا دارای کاربردهای زیادی هستند. این جلبک در برخی از کشورها به عنوان ماده خام برای استخراج مواد پلی ساکارید و یا به صورت مستقیم به عنوان سبزی تازه مورد استفاده قرار می گیرد. از لحاظ دارویی نیز وجود ترکیبات ضدویروسی و ضدتوموری برای اعضای این جنس گزارش شده است. در کشور ایران جلبک های دریایی از سه خانواده جلبک های سبز، قهوه ای و قرمز در سواحل جزر و مدی چابهار یافت می شود و تمامی این جلبک ها در فصول مختلفی از سال قابل بهره برداری هستند. متأسفانه در ایران مطالعات کمی روی خواص زیست فعال این منابع ارزشمند انجام گرفته است و
مطالعات متعدد زیست فناوری در این زمینه ضروری می باشد، لذا در این تحقیق به بررسی اثرات ضدباکتریایی و ضدقارچی جلبک قرمز Gracilaria arcuata سواحل جزر و مدی چابهار علیه 5 سویه باکتری و یک گونه قارچ پرداخته شد.
