مهدی مومی پور
عضو هیم علمی ، گروه محیط زیست ، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر
چکیده
برای پی بردن به وضعیت کیفی آب بایستی رابط تجربی بین پارامترهای کیفیت آب و یک یا چند باند طیفی برقرار شود. شاخص های کیفی آب مانند رنگ , کلروفیل , مواد معلق و شوری معمولا به کمک سنجش از دور ارزیابی می گردند. سنجش از دور می تواند
در پایش و تخمین میزان تمرکز خزه ها و جلبک ها در دریاچه ها و منابع آب استفاده شود. به کمک سنجش از دور می توان محل تمرکز کلروفیل( chlorophyll-a) را در منابع آب شناسایی و مشاهده نمود. به دلیل اینکه اندازه گیری بیوماس حقیقی جلبک ها و خزه ها در آب بسیار مشکل است, اندازه گیری میزان کلروفیل می تواند نشان دهنده میزان بیوماس جلبک ها در آب قلمداد گردد. افزایش میزان کلروفیل سبب کاهش انرژی بازتابی در طول موج آبی و افزایش آن در طول موج سبز می گردد. به طور کلی جهت بررسی کیفیت آب, رابطه بین پارامترهای کیفیت آب و تابش طیفی پدیده ها باید ارزیابی شوند. وجود مواد معلق و رسوبات در آب خصوصیات انعکاسی آب را تغییر می دهد. غلظت رسوب، انرژی منعکس شده (reflectance energy) از آب حاوی رسوب را در مقایسه با انرژی منعکس شده از آب شفاف (clear water) افزایش می دهد.
كلید واژه:بیوماس، سنجش از دور، تصاویر فرا طیفی،اروندکنار، خلیج فارس
مقدمه
رشد بی رویه جلبک ها و افزایش مواد زیستی معلق از کیفیت آب می کاهد. گهی مزه و بوی نامطبوع آب می تواند در اثر غلظت بالای جلبک باشد. به علاوه میکروارگانیسم هایی هم در این روند دخیل هستند که ممکن است سلامتی مصرف کنندگان آب را به خطر اندازد. برای مدیران منابع آب مهم است که کاراترین راه را برای حل مشکلات کیفی آب آشامیدنی بیابند. این مورد به خصوص در حالتی که با وسعت زیاد و حجم بالای آب روبرو هستیم و کار میدانی بسیار سخت و زمان بر و گران است اهمیت بیشتری می یابد. افزایش پارامترهایی نظیر کلروفیل a، توربیدیتی، رسوبات معلق کل (TSS) و نیترات ها نشانه هایی از آلودگی آب و کیفیت پایین آن است. برای مدیران منابع آب شناخت شرایط بخش های مختلف رودخانه یا هر منبع آبی دیگر، بدون نیاز به اندازه گیری های میدانی، می تواند مزیت بزرگی باشد. محققان محیط زیست هم بیش از دو دهه است که تلاش هایی برای پایش، مدل سازی و کنترل آلودگی آب می کنند و مدل های متعددی نیز برای رودخانه ها، دریاچه ها و سواحل ابداع کرده اند. همه این مدل ها بر اساس شرایط اولیه پهنه آبی طراحی شده اند و لذا برای تهیه پارامترهای ورودی مدل به کار میدانی وسیع نیاز است. اینم ساله باعث شده است پایش و پیش بینی کیفیت آب کمتر انجام شود.
سنجش از دور می تواند با ابداع روشی جایگزین برای پایش کیفیت آب بر مسائل فوق فائق آید. گسترش مکانی و توالی زمانی تصاویر سنجش از دور مزایای زیادی دارد. علم سنجش از دور خواص اشیا را بر اساس بازتاب، جذب یا عبور تابش آن ها شناسایی می کند. هر پدیده در طول موج های مختلف رفتارهای متفاوتی دارد که این نیز کارایی تکنیک های سنجش از دور در مطالعات آب را بیشتر می کند.
غلظت کلروفیل یکی از خواصی است که در کیفیت نوری آب اثرگذار بوده و سنجش آن بر اساس خواص نوری ثبت شده در تصاویر ماهواره ای امکان پذیر است. تکنیک های سنجش از دور ویژه پایش آب های ساحلی از دهه 1980 در حال تکامل بوده است. ابزارهایی که برای گسترش این تکنیک ها طراحی شده اند از روش های تجربی برای تهیه نقشه های کیفیت کیفی آب تا تکنیک های نیمه تجربی و روش های تحلیلی برای تهیه نقشه های کیفیت کمی آب را در بر می گیرد. چندین محقق مدل های رگرسیونی متعددی را برای پیش بینی پارامترهای کیفی آب پیشنهاد داده اند که مبنای این مدل های رگرسیونی داده های طیف سنجی و نسبت گیری طیفی، به خصوص نسبت گیری بازتابش ها، است. در این مطالعه روابط طیفی برخی باندهای سنجنده فراطیفی Hyperion با غلظت کلروفیل a (به عنوان شاخص بیوماس جلبک ها) بررسی شده است.
