مهدي حق پرست
دانشجوي كارشناسي ارشد زراعت دانشگاه شاهد
سعيده ملكي فراهاني
استاديار دانشكده كشاورزي دانشگاه شاهد
جعفر مسعود سينكي
استاديار دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد دامغان
قاسم زراعي
استاديار موسسه تحقيقات فني و مهندسي كرج
چکیده
اين آزمايش در سه تكرار به صورت كرت دوبار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي انجام شد . عامل اصلي ، تنش خشكی در چهار سطح آبياري كامل (شاهد)، قطع آب در مر احل گل دهي ،غلاف دهي و قطع آبياري ا ز مرحله گلدهي تا برداش ت. عامل فرعي نيز محلول پاشي در سه سطح آب مقطر (شاهد)، اسيد هيوميك و عصاره جلب ك دريايي و عامل فرعي -فرعي مربوط به ارقام هاشم، ILC482 و محلي شاهرود (ميامي) بود . نتايج نشان داد اثر متقابل تيمار تنش خشكي در محلول پاشي بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و شاخص برداشت معني دار بوده است. ارقام تحت تيمارهاي آبياري در صفات عملكرد بيولوژيك، عملكرد اقتصادي و شاخص برداشت اختلاف آماري معني داري نشان دادند. همچنين استفاده از محلول پاشي با تركيبات اسيد هيوميك و عصاره جلبك دريايي صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و شاخص بر داشت در ارقام مختلف تحت تاثير قرار داد. تنش خشكي باعث كاهش 13
درصدي عملكرد دانه در ارقام مختلف نخود شد ولي استفاده از اسيد هيوميك به صورت محلول پاشي توانست با 50 درصد افزايش تعداد غلاف در بوته و دانه در بوته اثرات منفي تنش را كاهش دهد. واكنش ارقام مختلف نيز نسبت به كاربرد مواد طبيعي تقريبا یكسان بود ولي رقم 482 ILC به دليل بالاتر بودن تعداد غلاف و دانه در بوته پس از كاربرد مواد طبيعي، كارايي بيشتري نسبت به دو رقم ديگرداشت.
واژه هاي كليدي: تنش خشكي، نخود ، اسيد هيوميك، عصاره جلبك دريايي
مقدمه
نخود (Cicer arietinum L) محصولي است كه به شرايط آب و هوايي متفاوت از معتدل تا گرم و از مرطوب تا خشك در سر تاسر دنيا سازگار شده است. خصوصياتي همچون تثبيت نيتروژن، ريشه دهي عميق و استفاده از نزولات جوي سبب شده است كه اين گياه نقش مهمي در ثبات توليد نظام هاي زراعي در كشاورزي پايدار ايفا كند. اين گياه محصول دانه اي مهم در نظام هاي كشاورزي ديم اين مناطق است، در ايران نخود يكي از مهمترين حبوبات است و بيش از 50 درصد از سطح زير كشت حبوبات را به خود اختصاص داده است (سلطاني و همكاران، 2001 ). اما از نظر عملكرد ( 400 كيلوگرم در هكتار ) در ميان كشورهاي توليد كننده در رتبه هاي انتهايي قرار دارد. (گنجعلي و همكاران، 2008).
با توجه به شرايط اقليمي كشور و وقوع خشكسالي ها و تغيير اقليم ، كمبود آب مهمترين عامل محدود كننده توليد گياهان زراعي مانند نخود مي باشد. به طوري كه تنش خشكي را به عنوان تنش غير زيستي مي دانند كه قادر است عملكرد گياه نخود را تحت تاثير قرار دهد (راعي و همكاران ، 2007).
تنش خشكي، رشد رويشي و عملكرد را از طريق افت سطح برگ و فتوسنتز كاهش مي دهد و اين امر منجر به كاهش فتوسنتز جامعه گياهي مي گردد . ميزان اين كاهش به شدت فتوسنتز و مرحله اي از
نمو كه تنش رخ مي دهد بستگي دارد . راعي و همكاران ( 2007 )، پارسا و همكاران ( 2008 ) و تقي خاني و همكاران ( 2008 ) از مطالعه تنش خشكي در مراحل رشد و نمو گياه نخود دريافتند تنش خشكي بر تمام مراحل فنولوژي گياه تاثير معني داري داشته و حساس ترين مرحله رشد گياه نخود به تنش خشكي مرحله گلدهي است. همچنين تنش خشكي اثر معني دار ي بر تعداد غلاف د ربوته، وزن دانه در تك بوته، تعداد دانه در غلاف، عملكرد دانه و ماده خشك كل دارد. موسوي و همك اران 2004 ) بيان كرده اند مصادف شدن مرحله پر شدن ) دانه با تنش خشكي و درجه حرارت هاي نسبتا بالا در انتهاي فصل رشد، توليد زيست توده و عملكرد
دانه نخود را به ترتيب به ميزان 66 و 89 درصد كاهش مي دهد.
نتايج مطالعات نشان داده است كاربرد برخي مواد طبيعي مي توانند در تحمل به تنش خشكي در گياه، نقش داشته باشند از اين ميان مي توان به مطالعه ژانگ و اروين ( 2004 ) اشاره كرد . آنان دريافتند عصاره جلبك دريايي و اسيد هيوميك مي تواند باعث افزايش تحمل به تنش خشكي در علف بنت گراس شود. اسيد هيوميك از تركيبات داراي كربن آلي موجود
در خاك، آب هاي شيرين و اقيانوس ها به دست مي آيد كه حاصل شكسته شدن و تجزيه بيولوژيكي و شيميايي گياهان و جانوران است و حدود %75 مواد آلي بيشتر خاك هاي معدني را تشكيل مي دهد. اسيد هيوميك نقش مستقيمي در تعيين پتانسيل توليدي خاك دارد. اسيد هيوميك به روش هاي مختلفي مي تواند تاثير مثبتي بر رشد گياه داشته باشد. بيگس و همكاران ( 1989 ) نشان داده اند اين مواد مي تواند جوانه زني دانه ها را در چندين گونه تحريك كند. همچنين آنها دريافتند اسيدهيوميك باعث افزايش جذب نيتروژن بوسيله گياهان مي شود و جذب K و P ،Mg ،Ca را تحريك كرده و افزايش مي دهد. عصاره جلبك به دليل داشتن هورمون هاي رشد، مانند سيتوكنين، (ايندول- 3 بوتيريك اسيد) ايندول استيك اسيد و عناصري مانند آهن، مس، روي، كبالت، موليبدن، منگنز و نيكل، ويتامين ها و آمينواسيدها تاثير مفيدي روي رشد گياهان دارد. نتايج بررسي ها نشان داده كه كاربرد عصاره جلبك باعث افزايش رشد گياه، تحريك رشد ريشه، تاخير در پيري و بهبود تحمل به تنش هاي محيطي از قبيل خشكي، شوري و درجه حرارت مي شود. (كينگمن و مور، 1982 ؛ لودويگ مولر 2000 ). با توجه به اهميت اطلاعات علمي در خصوص تاثير مواد طبيعي حاوي عصاره جلبك دريايي و اسيد هيوميك در كاهش آثار منفي تنش خشكي ، اين آزمايش با هدف بررسي اثر تنش خشكي در مراحل مختلف رشد زايشي نخود و اثر محلول پاشي با اين مواد طبيعي در كاهش اثرات منفي احتمالي تنش خشكي انجام گرديد.
جهت مطالعه و دانلود این مقاله اینجا کلیک کنید.
