1- هما سلطان سراجیان، 2- مجتبی شکرالله زاده طالشی
1- دانشجوی کارشناسی ارشد شیمی دریا،دانشکده علوم اقیانوسی ودریایی دانشگاه مازندران hseragian@yahoo.com
2- استادیارگروه شیمی دریا ، دانشکده علوم اقیانوسی ودریایی دانشگاه مازندران mojtabataleshi@gmail.com
چکیده
این مطالعه به منظور بررسی استفاده از جلبک سبز کلادوفورا به عنوان پایش زیستی فلزات سنگین در سواحل جنوبی دریای خزر به صورت فصلی انجام گرفته است. و غلظت فلزات As,Ni,V در 4 فصل از تابستان 94 تا بهار 95 در 5 سایت منتخب در سواحل جنوبی خزر تعیین گردیده . نمونه های جلبک در 4 فصل از 5 سایت شامل : امیراباد، بابلسر، فریدونکنار، نوشهر و بندر انزلی جمع اوری شدند و 1 گرم از نمونه های پودر شده را پس از هضم شیمیایی توسط نیتریک اسید غلیظ و حرارت، به حجم مشخص رسانده و توسط دستگاه ICP-OES غلظت فلزات مورد نظر مشخص گردید. میانگین غلظت فلزات به ترتیب شامل :وانادیم 12.66 ± 4.50 و نیکل 2.06 ± 8.94 و آرسنیک 6.01± 1.14 [μg g−1 d.w] بر حسب میکرو گرم بر گرم وزن خشک جلبک به دست آمد.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که غلظت این فلزات در سایت انزلی و در فصل زمستان از بقیه سایت ها و فصول بیشتر بوده، که عوامل متعددی از قبیل شرایط جوی و ورود انواع فاضلاب های انسانی و صنعتی در نتایج به دست آمده موثر می باشند. به خصوص آلودگی نفتی این بندر از عوامل دیگر شاخص تر است.
واژه های کلیدی: دریای خزر- پایش زیستی- آلودگی – جلبک سبز – فلزات سنگین
مقدمه
امروزه انواع آلودگی های محیط زیست بسیار مورد توجه و اهمیت هستند. بدین ترتیب محیط زیست دریایی هم برای جانداران دریایی و هم برای ساکنین مناطق ساحلی ، شهر های مجاور و گردشگران حائز اهمیت است و توجه به آلاینده های موجود و منابع آلودگی آنها بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد. دریای خزر بزرگترین پیکره آبی محصور دنیا و از مهمترین دریا چه های دنیا تلقی می شود. این دریا به عنوان مرز آبی آسیا
با اروپا ، میان کشور های ایران ، روسیه ترکمنستان ،قزاقستان و آذربایجان تقسیم شده است. در حدود 30 درصد خطوط ساحلی این دریاچه متعلق به ایران است. در سواحل دریای خزر حدود 233 شهر بزرگ با بیش از 223 منبع آلودگی صنعتی موجود است و جمهوری اسلامی ایران با بیشترین تراکم جمعیت در سواحل این دریابیش از سایر کشورها از آلودگی رنج می برد.( 2005, Program Caspian Environment ).
دو منیع اصلی آلودگی در دریای خزر، عوامل طبیعی و انسانی هستند. عوامل برون دریایی مؤثر بر محیط زیست دریایی شامل فاضلاب انسانی، پسابهای صنعتی، کودهای شیمیایی و آفتکش ها می باشد. اکتشاف و بهره برداری از منابع نفتی دریای خزر، حمل و نقل دریایی و فعالیت های صیادی از جمله عوامل درون دریایی موثر بر محیط زیست دریایی است.
فشار آلودگی های وارد شده به دریای خزر از سوی کشورهای حاشیه این دریا روز به روز در حال افزایش است. استمرار ورود آلودگی موجب می شود که دریا به تدریج مقاومت خود را در مقابل آلاینده ها از دست بدهد و پدیده خودپالایی دریا قادر به جبران خسارتها، بازسازی و احیای شرایط زیست محیطی نباشد. (م. علی اصغری، 1390).
وجود مناطق جمعیتی مختلف در سواحل دریای خزر که منبع ورود مقدار قابل توجهی از انواع فاضلاب های خانگی و صنعتی اند در کنار رشد و توسعه فعالیت های اکتشافی، استخراجی و انتقال نفت خام در سواحل غربی و مرکزی دریا، همه ساله ورود حجم های بسیار بالا از انواع هیدروکربن های نفتی به این دریاچه را به دنبال دارد. حفاری ها و فعالیت های استخراجی نفت، انتقال و پالایش نفت خام، انفجار خطوط لوله و چاه های نفت، سرریز چاه ها، تصادفات محتمل نفتکش ها، تخلیه آب تعادل کشتی ها، پسماندهای تاسیسات ساحلی و فراساحلی در کنار تخلیه مستقیم فاضلاب های شهری و صنعتی به دریا یا رودخانه های منتهی به آن عمده ترین منابع ورود آلاینده های نفتی به دریای خزر محسوب می شوند. این منابع که بیشتر در مناطق مرکزی و شمالی این دریاچه تمرکز یافته اند آلودگی شدید بسیاری از سواحل مرکزی دریا در مجاورت کشور آذربایجان به آلاینده های نفتی را به دنبال داشته اند.
ترکیبات آلی موجود در نفت با توجه به ماهیت سمی و تجمعی خود می توانند تاثیرات بسیار مخربی بر حیات و سلامت گونه های جانوری و گیاهی دریا به دنبال داشته باشند. ترکیبات نفتی با جمع شدن در بافت های چربی و عضلانی بدن آبزیان سبب آلودگی گونه های آبزی مورد استفاده انسان خواهند شد. ورود ترکیبات نفتی به شبکه غذایی انسان از طریق این آبزیان، خود، انواع مسمومیت ها و بیماری هایی را برای انسان به دنبال خواهد داشت. . www.ebratnews.ir .
به گزارش مرکز پژوهش های مجلس از جمله آلاینده هایی که تاثیر آنها بر محیط زندگی و سلامت آبزیان بسیار قابل توجه و مضر است، فلزات سنگین است. این عناصر در محیط، پایدار بوده و به راحتی وارد چرخه حیات آبزیان می شوند که در انتها نیز امکان انتقال آنها به انسان از طریق مصرف آبزیان وجود دارد.
موجودات دریایی مانند جلبک ها نشان داده اند که می توانند به عنوان نشانگر زیستی مناسبی به دلیل قابلیت جذب بالای فلزات سنگین باشند. وبه همین دلیل ، آنالیز شیمیایی جلبک ها بسیار قابل اعتمادتر از آنالیز شیمیایی آب و رسوب می باشد.و همین ویژگی آنها را بیشتر مورد توجه محققین محیط زیست قرار داده است. (ع.داداللهی سهراب، 1389).
جهت مطالعه و دانلود این مقاله اینجا کلیک کنید.
